Handreiking financieel ontzorgen en financiële zelfredzaamheid

Het Nederlandse systeem van werk, uitkeringen, toeslagen, naheffingen, eigen risico en afrekeningen is ontzettend ingewikkeld. Zeker voor mensen met een inburgeringsplicht, van wie de asielprocedure net is afgerond, die vaak pas één dag in de gemeente wonen op het moment dat hun uitkering wordt aangevraagd en voor wie het financieel ontzorgen wordt geregeld, terwijl hun taalonderwijs nog niet is opgestart. Tel daarbij op dat een deel van hen met psychische problemen kampt, een instabiele financiële startsituatie heeft, een klein sociaal netwerk en dat ook cultuurverschillen kunnen meewegen. Onderzoek laat zien dat inburgeringsplichtigen hierdoor al snel in financiële problemen kunnen komen. (1)

Het belang van financieel ontzorgen en een zorgvuldige begeleiding naar financiële zelfredzaamheid is groot. Daarom:

• Neem de tijd om het Nederlandse systeem uit te leggen, inclusief het financieel ontzorgen en de begeleiding die je biedt. Overlaad mensen niet, maar doseer je informatie.
• Houd bij de begeleiding voldoende rekening met de beperkte Nederlandse taalvaardigheid van deelnemers. 

Hulpmiddelen bij je communicatie

Een gedegen communicatiestrategie en communicatiemiddelen die statushouders en professionals in de uitvoering ondersteunen bij hun gesprekken over financieel ontzorgen en begeleiding naar financiële zelfredzaamheid zijn een must.

Praatplaat 

Veel gemeenten kiezen ervoor om tijdens de brede intake gebruik te maken van een praatplaat waarop verschillende onderdelen van het huisvestings- en inburgeringsproces te zien zijn. 

Routeplanner

De gemeente Amsterdam heeft een routeplanner gemaakt voor het financieel ontzorgen. Deze routeplanner beschrijft de (mogelijke) contactmomenten van klantmanagers en andere professionals met statushouders over het financieel ontzorgen. 

(Animatie)video’s over …
… de stappen van inburgering

De animatievideo Inburgeren vanaf 2022 ondersteunt gemeenten en uitvoeringsorganisaties bij hun communicatie met statushouders. De video laat zien welke stappen een statushouder onder de Wi2021 doorloopt. Ook is er aandacht voor het financieel ontzorgen. De video is beschikbaar in het Spaans, Tigrinya, Pashto, Somali, Farsi, Dari, Arabisch en Nederlands. 

… werken en financieel ontzorgen

Het COA heeft meerdere video’s gemaakt over werken in Nederland. En ook VluchtelingenWerk ontwikkelt (animatie)video’s, onder meer over het financieel ontzorgen. In dit filmpje wordt het financiële systeem uitgelegd vanaf het moment van huisvesting en komt ook de rol van de gemeente aan bod. De video’s zijn in verschillende talen beschikbaar.

… over de rekeningen en toeslagen

Elektriciteit regelen en betalen verloopt in Nederland vaak heel anders dan in het land van herkomst. VluchtelingenWerk heeft daarom ook een animatievideo gemaakt over energierekening en voorschot. Verder kun je op YouTube video’s vinden (vaak in meerdere talen) van VluchtelingenWerk over bijvoorbeeld sociale huur in Nederland, het opstellen van een maandbegroting, toeslagen, betalen met je telefoon en life-events. 

Werkwijze VluchtelingenWerk

VluchtelingenWerk begeleidt statushouders in een aantal gemeenten bij hun opstart in de gemeente en is betrokken bij de uitvoering van het financieel ontzorgen en de begeleiding naar financiële zelfredzaamheid. De communicatie met de statushouder over financieel ontzorgen verloopt als volgt:

1. De statushouder krijgt op de regeldag voorlichting in de eigen taal over het doorbetalen van de vaste lasten uit de uitkering. De gemeente regelt hiervoor een telefonische tolk, VluchtelingenWerk zorgt dat er een vrijwilligerstolk beschikbaar is of de statushouder neemt zelf een tolk mee. 
2. In de twee weken na de huisvesting pakt de maatschappelijk begeleider van VluchtelingenWerk het financieel ontzorgen met de statushouder op. Samen vullen zij een maandbegroting in en bekijken het voorlichtingsfilmpje over financieel ontzorgen (in de eigen taal).

Hierna zet de maatschappelijke begeleiding van VluchtelingenWerk de begeleiding naar financiële zelfredzaamheid voort, met aandacht voor het leefgebied ‘financiën en administratie’. De informatie wordt in eigen taal aangeboden en de begeleiding op de situatie van de persoon toegesneden. Statushouders kunnen via VluchtelingenWerk ook de groepscursus Euro-Wijzer en individuele budgetcoaching volgen.