Handreiking financieel ontzorgen en financiële zelfredzaamheid

De gemeente Eindhoven telt ongeveer 223.209 inwoners. In 2023 heeft de gemeente ongeveer 500 statushouders gehuisvest. 

Lokale beleidsvisie 

Tijdens de implementatie van de Wi2021 heeft Eindhoven geprobeerd om statushouders verplicht technisch financieel te ontzorgen. Toen bleek dat het gewenste doel – het financieel zelfredzaam maken van statushouders – niet werd bereikt, terwijl het wel veel administratief werk opleverde, heeft de gemeente van deze aanpak afgezien. De aankondiging van meer ruimte voor maatwerkin april 2023 is aangegrepen om het financieel ontzorgen op een alternatieve manier in te vullen. 

Het uitgangspunt van deze alternatieve wijze is: werken in de geest van de Wi2021 en gebruik maken van beleid dat ook voor de inwerkingtreding van deze wet effectief is gebleken. Het beleid voor ontzorging en begeleiding naar financiële zelfredzaamheid is vormgegeven op basis van de nauwe samenwerking met het wijkteam (WIJeindhoven) en VluchtelingenWerk. Het uitgangspunt is dat niet iedereen financieel ontzorgd hoeft te worden en anderzijds, dat er juist statushouders zijn die na zes maanden nog extra hulp bij hun financiën nodig hebben. Dit vraagt om maatwerk en een aanpak met veel nadruk op toezicht en begeleiding. 

Aanpak financieel ontzorgen

Na huisvesting in de gemeente wordt de statushouder gekoppeld aan een specialist inburgering van de gemeente die start met het afnemen van de brede intake en het vaststellen van het PIP. In een aparte beschikking wordt vastgelegd hoe de periode van de zes maanden ontzorging van de huur eruit ziet. De communicatie hierbij en hierover is van wezenlijk belang: statushouders moeten weten dat én waarom zij ontzorgd worden en dat dit in principe na een periode van zes maanden eindigt. In de trainingen wordt dit duidelijk gemaakt en ook de maatschappelijk begeleider deelt dit met hen.

De eerste zes maanden worden statushouders ontzorgd op de grootste kostenpost, namelijk de huur. De statushouder ontvangt bij huisvesting in de gemeente een geïndexeerd inrichtingskrediet, de eerste maand huur en een overbruggingsbedrag als toeslagen nog niet vanaf de eerste maand van huisvesting kunnen worden uitgekeerd en de uitkering alleen niet toereikend is. Het inrichtingskrediet wordt verstrekt als lening, de eerste maand huur en het overbruggingsbedrag als gift. 

Het aanvragen van toeslagen en de samenwerking hierbij met het COA zijn van belang om te zorgen dat iemand zacht kan landen en geldzorgen niet direct een knelpunt zijn vanaf de start in de nieuwe gemeente. Via deze samenwerking krijgen statushouders informatie en advies over de opstart in de gemeente en de bedoeling van het inrichtings- en overbruggingskrediet.

In de laatste twee maanden van de verplichte ontzorgingsperiode ontvangt de statushouder een brief van de gemeente met informatie over het stopzetten van het ontzorgen van de huur. Tegelijkertijd ontvangt VluchtelingenWerk eenzelfde brief, zodat ook de begeleider op de hoogte is. In de overgang naar het zelf verrichten van betalingen regelt VluchtelingenWerk de automatische overschrijving vanaf die periode. Indien verdere ondersteuning nodig is, doet het wijkteam een aanvraag voor budgetbeheer of budgetcoaching bij de afdeling Schulddienstverlening van de gemeente Eindhoven. VluchtelingenWerk zorgt voor een goede overdracht en is aanwezig bij de intakegesprekken. 

Aanpak begeleiding naar financiële zelfredzaamheid

In het PIP wordt vastgesteld dat de inburgeringsplichtige gaat deelnemen aan maatschappelijke begeleiding en de cursus Euro-Wijzer; beide worden uitgevoerd door VluchtelingenWerk. In de eerste fase van het inburgeringsproces worden cursussen gegeven over het beheer van financiën en krijgen statushouders individuele begeleiding van de maatschappelijk begeleider. 

Statushouders worden ook gekoppeld aan een budgetcoach van VluchtelingenWerk – een rol van de maatschappelijk begeleider. Deze maakt samen met de statushouder een budgetplan waarin zij diverse uitgaven en inkomsten uitwerken. VluchtelingenWerk houdt de eerste zes maanden in de gaten of extra begeleiding of verlengde ontzorging nodig is en stemt dit met de gemeente en het Wijkteam af. Maatschappelijk begeleiders onderhouden wekelijks contact met hun cliënten – fysiek, telefonisch en via WhatsApp. In de loop van het traject neemt de frequentie van het contact mogelijk af, afhankelijk van de zelfredzaamheid van de statushouder. Dit is maatwerk. 

Na de eerste zes maanden volgt een periode van drie tot zes maanden begeleiding. Budgetbeheer en schuldhulpverlening worden ingevoerd als dat nodig blijkt. Daarnaast is er de mogelijkheid om individuele budgetcoaching in te zetten door VluchtelingenWerk. Dit wordt alleen aangeboden aan statushouders die meer ondersteuning nodig hebben. Hiervoor wordt gekeken naar de resultaten vanuit de module Euro-Wijzer. Ook betalingsherinneringen en -achterstanden kunnen een aanwijzing vormen dat zij extra begeleiding nodig hebben. Verbetert de financiële situatie ondanks deze stappen niet, dan is budgetbeheer/coaching via de gemeente Eindhoven de volgende interventie.