Handreiking financieel ontzorgen en financiële zelfredzaamheid

Dit hoofdstuk licht het doel en het wettelijk kader toe van het financieel ontzorgen en de begeleiding naar financiële zelfredzaamheid. Daarna staan we uitgebreid stil bij de Kamerbrief van april 2023: wat betekent de tijdelijke ruimte om af te wijken van de verplichte vorm van ontzorgen voor gemeenten?

Waarom financieel ontzorgen?

Verschillende onderzoeken wijzen op de kwetsbaarheid van statushouders in de eerste periode:

• er moet veel geregeld worden;
• er worden hoge eisen aan hen gesteld om zo snel mogelijk te integreren; (1) (2)
• ze beheersen het Nederlands (nog) niet;
• kampen mogelijk met psychische problematiek;
• hebben vaak een klein sociaal netwerk;
• er is sprake van cultuurverschillen.

Onderzoekers wijzen daarnaast op de complexiteit van het Nederlandse systeem voor deze doelgroep. (3) (4) (5)

Het financieel ontzorgen van statushouders is onderdeel van de taken die de Wi2021 en de Participatiewet art. 56a opleggen aan gemeenten. Het gaat hierbij om:

• het inhouden van een aantal (voorgeschreven) vaste lasten op de bijstandsuitkering;
• het bieden van ondersteuning om te voorkomen dat:
  • financiële zorgen de inburgering belemmeren;
  • financiële problemen de kop opsteken in de beginfase van de inburgering.

Het financieel ontzorgen geldt in elk geval de eerste zes maanden vanaf het recht op een bijstandsuitkering. De standaard is het verrichten van betalingen uit de toegekende bijstand voor huur, gas, water en stroom en de verplichte zorgverzekering.

Na vestiging van de statushouder in de gemeente moeten een aantal zaken snel geregeld
worden:

• het aanvragen van de uitkering;
• het ondertekenen van het huurcontract;
• het aanvragen van de waterlevering en het kiezen van een energieleverancier;
• het aanvragen van een zorgverzekering;

Over het afsluiten van contracten voor energie en een zorgverzekering kan de gemeente
advies geven. Het streven van financieel ontzorgen en begeleiding door de gemeente is financiële zelfredzaamheid van statushouders.