Handreiking financieel ontzorgen en financiële zelfredzaamheid

Welke basisvaardigheden zijn nodig voor het bereiken van financiële zelfredzaamheid? En welke succesfactoren kunnen we onderscheiden?

Basisvaardigheden voor financiële zelfredzaamheid

1. Beheersing van de Nederlandse (of Engelse) taal.
2. Lees- en schrijfvaardigheden.
3. Rekenvaardigheden.
4. Digitale vaardigheden.
5. Hulp vragen. Let op: vaak zoeken mensen eerst hulp in het eigen netwerk. De kans bestaat dat zij daar onvolledig of verkeerd geïnformeerd worden en pas op formele hulp overstappen als er al financiële problemen ontstaan zijn.

Succesfactoren voor financiële zelfredzaamheid

1. Voldoende inkomen en kennis van rechten en plichten. Participatie op de arbeidsmarkt is een succesfactor voor financiële zelfredzaamheid. Maar het verwerven van inkomen is een knelpunt voor statushouders. Vaak is er een taalbarrière en beschikken zij niet over de juiste diplomavereisten. Als zij wel een eigen inkomen kunnen verwerven, is het belangrijk dat zij op de hoogte zijn van hun rechten, plichten en verantwoordelijkheden (denk aan belastingaangifte, hoogte van toeslagen, effecten op de bijstandsuitkering, maar bijvoorbeeld ook aan de financiële gevolgen van ziekte). Ontbreekt deze kennis of houden zij hiermee geen rekening, dan liggen financiële problemen op de loer. 

2. Geldzaken organiseren. Om deze competentie te ontwikkelen is het belangrijk dat statushouders hun uitgaven beheersen en monitoren en hun inkomsten en uitgaven in balans weten te houden. De formele taal in officiële brieven zorgt soms voor verwarring en onbegrip. Besteed in de begeleiding extra aandacht aan (belangrijke) overgangssituaties waarbij de omstandigheden veranderen en administratieve wijzigingen (op tijd) moeten worden doorgegeven.
3. Verantwoord besteden. Statushouders weten aanvankelijk vaak niet goed wat het leven in Nederland kost en wat ze van hun geld kunnen kopen. Niet iedereen is gewend om grote uitgaven op langere termijn te plannen en sommigen stellen andere prioriteiten (bijvoorbeeld televisie, smartphone, structureel geld voor de familie in het thuisland). Ook is het voor sommigen moeilijk om in te schatten wat wel en niet nodig is en soms worden (onder druk van verkopers) producten of diensten aangeschaft waarvoor niet genoeg geld is.
4. Voorbereid zijn op (on)voorziene gebeurtenissen. Statushouders zijn er niet altijd van op de hoogte dat zij eigen risico dragen voor de zorgverzekering en een eindafrekening ontvangen van de energiemaatschappij. Goed om hen hier actief over te informeren, net als over de jaarlijks terugkerende uitgaven die niet in de verplichte periode van ontzorgen voorbijkomen, zoals de afvalstoffenheffing.