Ondermijnende criminaliteit en het sociaal domein: De naïviteit voorbij

Hij werkt veel samen met Yassine, een oud-veelpleger uit Amsterdam die zijn ervaringen nu inzet om jongeren op het goede pad te houden. Die ervaringskennis is volgens Leon Meijs, expert op het gebied van ondermijning en radicalisering, cruciaal bij de aanpak van ondermijnende criminaliteit.

Bijna elke middelbare school in Nederland heeft ermee te maken. Jongeren die ineens met geld lopen te zwaaien, meisjes die met patserbakken worden opgepikt, vreemde figuren die rondhangen buiten de school. Steeds meer jongeren worden – zeker in kwetsbare wijken – de criminaliteit ingelokt, zegt Leon Meijs. De oud-schoolleider en expert op het gebied van radicalisering en ondermijning weet waar hij over praat.

Ogen 

Hij zit vaak met bezorgde rectoren, gemeenten en politie om tafel. Als procesbegeleider ging hij voor Divosa aan de slag in de Brabantse gemeente Deurne. De doelgroep daar: jongerenwerkers en gezinscoaches. De professionals die achter de voordeur komen en van alles zien. ‘Ik laat altijd eerst Yassine zijn verhaal doen. Over het leven op de straat, over hoeveel geld hij soms in de week verdiende. Dan zie je de monden openvallen en vervolgens wordt hij helemaal leeg gevraagd.’

De inzet van ervaringswerkers als Yassine is een must, stelt Meijs. ‘Deze wereld is zo complex en staat heel ver af van de belevingswereld van de meeste professionals. Kijk, als zo’n jongere net als Yassine destijds al helemaal in het criminele wereldje zit en duizenden euro’s per maand verdient, dan heb je een lastig verhaal als hulpverlener. Zie hem er nog maar eens van te overtuigen om eruit te stappen. Je moet er daarom zo vroeg mogelijk bij zijn.’

Anders kijken

In de gemeente Deurne gaat Yassine ook met de hulpverleners de wijk in. Hij leert ze anders kijken. Deurne is Amsterdam niet, maar ook in de Brabantse gemeente worden jongeren geronseld, zegt Meijs. ‘Er wordt zoveel geld verdiend in de drugswereld, dan kun je wel inschatten hoeveel mensen er nodig zijn om te produceren, om te vervoeren. Brabant kent een groot buitengebied waar de productie ook plaatsvindt.’

Overal in Nederland wordt er aan jongeren getrokken, zegt Meijs. ‘Dit is ongelooflijk zorgwekkend en we hebben daar als maatschappij nog geen goed antwoord op. Integendeel, we hebben het jaren laten dooretteren.’ Hij ziet inmiddels veel veranderen. Anders dan een paar jaar geleden wordt hij nu benaderd door schoolleiders en gemeenten. ‘Eerder wilden scholen het gesprek niet eens aangaan, bang voor het imago van de school. Dat is wel aan het kantelen.’

Onderbuik

Ook de sociale professionals in Deurne zijn volgens Meijs enorm bevlogen. ‘Ze willen heel graag jongeren perspectief bieden en ze van die verkeerde afslag weghouden. En ze zien ook heel veel maar weten vaak niet in welke context ze dat soort onderbuikgevoelens moeten plaatsen.’ 

Meijs Training & Consulting ontwikkelde daarom de app Mijn indicator, waarin professionals – in de wijk of school – signalen kwijt kunnen en via de app zien wat de volgende stap kan zijn. ‘Het heeft geen zin om professionals te overspoelen met kennis. Maar met deze app krijgen ze per signaal een kennisclip, zien ze vervolgens hoe ze dit soort signalen kunnen verrijken en ook hoe ze in gesprek kunnen gaan. Heel praktisch.’ De app is al in gebruik bij een aantal scholengemeenschappen en nu ook bij de professionals in de wijk in de gemeente Deurne. 

Gefragmenteerd

Volgens Meijs draait het allemaal om signaleren én samenwerken. ‘De aanpak van ondermijnende criminaliteit is nog veel te gefragmenteerd en afhankelijk van individuele professionals. Scholen, sociale professionals, politie, gemeente, reclassering; iedereen moet zijn rol hierin pakken. We staan echt nog maar aan het begin.’