Bundel ‘Een radicale omkering in het sociaal domein’

We beginnen deze bundel met een korte inleiding op de opgave waarmee gemeenten in 2015 aan de slag zijn gegaan. Dat jaar verlegde het Rijk de verantwoordelijkheid voor jeugdzorg, werk en inkomen en de zorg aan langdurig zieken en ouderen naar de gemeenten. Uiteraard werden deze decentralisaties luid en duidelijk aangekondigd. De consequenties waren echter niet te overzien.

Vol aan de bak met het grote onbekende

Gemeenten moesten na de decentralisaties in 2015 vol aan de bak zonder de gevolgen van die operatie te overzien. Ze stapten in het grote onbekende. Onbewust van het feit dat alle spelregels, alle vanzelfsprekendheden, de invulling van ieders functie, de positie van Raad en College en de rol van de gemeente zelf, zouden veranderen. Dat álles zou veranderen. De omvang van die verandering zijn we bij Divosa een ‘radicale omkering’ gaan noemen. Dit naar aanleiding van een gesprek met Katja Boerrigter, directeur sociaal domein in Hengelo, waarin zij open en eerlijk uit de doeken deed wat er allemaal op haar bord ligt. Dat het zo ontzettend veel is. Dat niets meer vanzelfsprekend verloopt. Dat iedereen ‘de andere kant’ moet opkijken: niet meer naar ‘boven’, naar beleid en regels, maar naar ‘beneden’, naar de uitvoering. Het sociaal domein is bezig met een radicale omkering in denken en doen.

100 gesprekken

Divosa voert elk jaar een reeks van ‘100 gesprekken’ met directeuren en leidinggevenden van gemeenten in het hele land. Het gesprek met Katja Boerrigter was er daar een van. In deze bundel brengen we, in samenwerking met SAM, bijeen wat ons de afgelopen twee jaar is verteld, wat ons is opgevallen en welke rode draden zich ontspinnen. We verweven de uitspraken en ervaringen van de mensen die we gesproken hebben (soms anoniem) met de kennis en expertise van wetenschappers en adviseurs. Wat is er de afgelopen jaren in gang gezet, veranderd, verbeterd of onverhoopt niet in beweging gekomen? Wat gaat goed, wat kan beter, wat vergt extra aandacht? Wat is daarvoor nodig? Wie zijn daarvoor nodig? En waar begin je? Kortom: wat behelst die radicale omkering en hoe geef je er handen en voeten aan?

Tijdens de gesprekken komen vraagstukken naar voren waar gemeenten graag feedback op willen. Divosa gebruikt hiervoor de Spiegel Basis op orde. Heb je behoefte om ook jouw gemeente een keer in de spiegel te laten kijken en aan Divosa te vragen: ‘Wat zien jullie? Hebben we onze basis op orde?’ Maak dan gebruik van de Spiegel Basis op Orde (zie kader hierna). 

Praat mee!

Dat een radicale omkering samenwerking vergt, is geen verrassing. Dat dit niet altijd vanzelf gaat ook niet. Met deze reeks artikelen nodigen we je dan ook uit om mee te praten en je vragen, twijfels, ideeën en oplossingen te delen. Daarnaast zijn we benieuwd of je de analyse herkent of juist niet. 

Aan het slot van elk hoofdstuk vind je de uitnodiging om je ervaringen te delen. Heb je behoefte aan een persoonlijk gesprek over jouw dagelijkse praktijk, schroom ook dan niet om contact op te nemen met Hennie van Deijck van Divosa.

Leeswijzer

Deze bundel ‘Een radicale omkering in het sociaal domein’ telt in totaal zes hoofdstukken.

Hoofdstuk 1 gaat in op het veel gebruikte ‘doen wat nodig is’ en wat daarvoor nodig is. In hoofdstuk 2 lees je over de ingewikkelde context waarin professionals dat ‘wat nodig is’ moeten realiseren; hoe zij moeten laveren tussen regels en ruimte. Over welke kennis en vaardigheden moeten professionals in het sociaal domein beschikken? Waarop is hun vakmanschap gebaseerd? En hoe leg je dat vast? De zoektocht naar professionalisering is onderwerp van hoofdstuk 3. Wat betekent 'ieder het zijne bieden' in de praktijk? Dit onderzoeken we in hoofdstuk 4. In hoofdstuk 5 verkennen we de rol van de leidinggevende in relatie tot het bestuur en de uitvoering. In hoofdstuk 6 ten slotte zetten we een aantal bouwstenen op een rij die nodig zijn bij het leggen van een fundament.

Spiegel Basis op orde

Wat zie je als je in de Spiegel kijkt?

De basis op orde krijgen én ruimte maken voor de menselijke maat zónder de wetten en regels uit het oog te verliezen, terwijl er een transformatie gaande is waarin je óók nog wil innoveren. Dat alles is behoorlijk veel en ingewikkeld. Om de institutionele kracht van de gemeentelijke organisatie te versterken heeft Divosa een ‘Spiegel Basis op orde’ ontwikkeld. Gemeenten kunnen daarop kosteloos een beroep doen met de vraag: ‘Kijk eens even mee. Wat zien jullie? In hoeverre is onze basis op orde?’

Een blik in de ‘Spiegel’ is maatwerk. Divosa komt op verzoek bij jouw organisatie langs waarna we ons samen richten op jullie specifieke context en jullie vragen, ervaringen, casussen, cijfers, rapportages, kortom: op wat jullie aan ons willen voorleggen. Op basis van bijvoorbeeld interviews, groepsgesprekken, meelooprondes en beleidsnota’s, verzamelen wij de nodige informatie voor onze ‘schets’. Die presenteren wij vervolgens zoals jullie dat wensen: voor de groep, in een vertrouwelijk gesprek of met een rapportage. 

Krachten benoemen

Het gaat in die Spiegel niet om oordelen, maar om opmerken en duiden. Belangrijk, want in de hectiek en complexiteit van alledag worden steunpilaren (dat wat sterk staat en goed gaat) wel eens over het hoofd gezien of afgedaan als ‘gedoe, kost veel energie’. Terwijl je – door er met een andere bril naar te kijken – kunt zien dat het weliswaar veel vergt, maar dat het vooral veel oplevert; dat jullie veel voor elkaar krijgen. Signaleren en krachten benoemen, dat is een belangrijk onderdeel van de Spiegel Basis op orde.  

Een fragment uit de Spiegel Basis op orde van de gemeente Groningen:

In Groningen is er – ondanks de enorme tekorten – een lijn ingezet om te streven naar duurzame oplossingen. Deze lijn wordt gedeeld door de gemeenteraad, het college en de ambtelijke top/organisatie. In het verlengde van de keuze voor duurzame oplossingen ligt de bereidheid van de leiding om rugdekking te geven aan de uitvoering.

Een citaat van een van de Groningse leidinggevenden die we spraken:

Een eyeopener was hoe nodig, hoe belangrijk, kennis en ‘diep inzicht in de materie’ is. Hierdoor kan heel precies benoemd worden waar knelpunten zitten en ontstaat er duidelijkheid over waar we wel en niet invloed op kunnen uitoefenen.Fragmenten uit de Divosa Spiegel Basis op Orde, Groningen, december 2019.

Ook in de Spiegel kijken?

Wil je meer weten over de Spiegel Basis op orde of wil je een aanvraag doen om een Spiegel te laten uitvoeren, neem dan contact op met Hennie van Deijck of Hidde Brink. Een Spiegelbezoek is kosteloos.