Bundel ‘Een radicale omkering in het sociaal domein’

Dat beroepsvereniging SAM een kwaliteitsregister nastreeft en niet een eenduidig protocol, wil allerminst zeggen dat professionals in het sociaal domein gewoonweg doen wat zij denken dat nodig is. Methodisch werken krijgt veel aandacht – al heeft het nog niet overal wortel geschoten.

Onder methodisch werken verstaan we ‘het planmatig uitvoeren van taken waarbij de klantmanager bij de begeleiding van een klant systematisch een aantal opeenvolgende stappen zet’, formuleren onderzoekers Astrid Hazelzet en Wouter van der Torre in hun onderzoek naar de professionalisering van klantmanagers in het sociaal domein. (1) Door onderbouwde keuzes te maken, kunnen professionals op basis van evaluatie en reflectie vaststellen of het beoogde en verwachte effect ook werkelijk bereikt wordt. Elke praktijksituatie voedt zodoende hun praktijkkennis – en die van de organisatie. Methodisch werken is daarmee een manier om zelfsturend werken vorm en inhoud te geven.

Uit het onderzoek Methodisch werken: waarom wel, waarom niet van Astrid Hazelzet en Wilma Otten (2) blijkt dat veel professionals al (deels) methodisch werken en daar positief tegenover staan. Maar: een cruciaal startpunt bij methodisch werken is een goede diagnose van de situatie van de burger. En daar wringt de schoen. Want maar liefst 40 procent van de professionals zegt dat hun gemeente geen goed diagnose-instrument ter beschikking heeft. Met als gevolg dat de vervolgstappen van methodisch werken niet goed uit te voeren zijn.

Werkwijzers en andere hulpmiddelen

Werkwijzers, hulpmiddelen en werkbladen, onder meer aangeboden door Divosa (3), ondersteunen het methodisch werken en de ontwikkeling van het vakmanschap van de professional. Maar zo is gebleken uit het onderzoek van Hazelzet en Otten, professionals kennen deze materialen vaak niet.

Een voorbeeld van een instrument dat wel veel gebruikt wordt, is de Omgekeerde Toets van Stimulansz (4). Met die toets bekijken professionals allereerst wat nodig is voor de burger. En of dat past binnen de grondwaarden van de diverse wetten. Daarbij wegen zij de mogelijke effecten van een besluit in de volle breedte mee. Pas als dit helder is, komt de juridische toets. Zo is maatwerk mogelijk zonder dat het leidt tot willekeur.

De app Kopkrakers beoogt het laagdrempelig uitwisselen van wetenschappelijke kennis én praktijkervaringen van klantmanagers en behoeften van cliënten, zodat beschikbare kennis kan worden toegepast in de praktijk volgens de principes van ‘evidence based practice’. De app legt klantmanagers een dilemma voor plus de werkwijzen die je daarbij kunt kiezen. De gemaakte keuze kan leiden tot discussie met collega’s en intervisie. Doel is bevordering van de professionele intuïtie in het domein van Werk en Inkomen. (5)

Op specifieke terreinen zoals de schuldhulp komt het methodisch werken langzaam maar zeker van de grond. Schouders Eronder, het programma dat werkt aan professionalisering van de schuldhulp, is een aantal initiatieven gestart om methodisch werken in de keten van schuldhulpverlening vorm te geven, zoals werkplaatsen en leercirkels. (6)

Vakkundig aan het werk

Op verschillende onderdelen en deelterreinen worden beloftevolle initiatieven gestart, maar methodisch werken als breed doorgevoerde aanpak is in veel gemeenten nog een opgave waaraan gewerkt moet worden.

Het programma Vakkundig aan het werk (8), waarin onderzoek wordt gefinancierd dat de uitvoeringspraktijk van toepasbare kennis voorziet, stimuleert zeven gemeenten om een evidence based practice in praktijk te brengen; een praktijk waarbij wetenschappelijke kennis, praktijkervaring en de behoefte van de klant worden afgewogen. (9) Verhalen hierover zijn verschenen in Trots op je vak. (10) Artikelen in het kader van het programma Vakkundig aan het werk en andere verhalen uit de dagelijkse praktijk van het sociaal domein, vind je op de website van Divosa. (11)