Bundel ‘Een radicale omkering in het sociaal domein’

De professional in het sociaal domein biedt hulp aan de burger en vertegenwoordigt overheid en samenleving. Ondersteuning van mens tot mens en uitvoerder van wet- en regelgeving, zijn die twee te combineren? En hoe pak je dat dan aan, dat ‘laveren tussen regels en ruimte’? (1) Die vragen staan centraal in dit hoofdstuk.

Wat als hoofd en hart elkaar in de weg zitten?

Compassie staat voorop in de aanpak van Anya Wiersma en die van veel andere professionals. En ook directeur Nardy Beckers van Sociale Zaken Maastricht-Heuvelland streeft ernaar dat mensen vanuit het hart werken en niet alleen met het hoofd: ‘Ik geloof dat ieder mens vanuit een bepaalde passie voor dit vak gekozen heeft. Als dat gevoel is weggezakt, hoop ik dat weer terug te brengen. Ik wil graag dat iedere medewerker weer het gevoel heeft dat hij of zij het verschil maakt. Zo voelen onze inwoners dat zij echt het goede met hen voor hebben. Als inwoners goed geholpen worden, is dat voor de samenleving als geheel ook veel beter. (3)

Werken met compassie. Niet alleen met het hoofd, ook met het hart. Veel professionals willen het zo, maar in de praktijk blijkt het lastig om tegelijkertijd én de gemeentelijke organisatie plus bijbehorende wet- en regelgeving te vertegenwoordigen én een relatie aan te gaan van mens tot mens. Het een kan het ander flink in de weg zitten, verdringen zelfs.

Menselijke maat

Hoogleraar rechtssociologie Marc Hartogh deed jarenlang onderzoek naar de bureaucratie bij gemeentelijke sociale diensten en uitkeringsinstantie UWV. In Sprank (4) vertelt hij wat hij daar zag gebeuren: ‘Als leidinggevende is het moeilijk om te zien wat medewerkers aan het loket, om ze zo maar even te noemen, de hele dag doen. Om dat toch te controleren worden zij, en ook hun collega’s bij de sociale dienst en andere uitvoeringsorganisaties, afgerekend op de cijfers. ‘Hoeveel boetes deel je uit? Hoeveel uitkeringen heb je teruggedrongen?’ Het probleem in zo’n systeem is dat je vooral werkt vanuit de doelstelling van de organisatie en geen of weinig oog hebt voor de persoon met de uitkering. Met als gevolg dat de professionals gefrustreerd rondlopen en uitkeringsgerechtigden teleurgesteld raken omdat er niet naar hen geluisterd wordt. Zo verdwijnt de menselijke maat.’

Burgemeester Otwin van Dijk van Oude IJsselstreek, waarschuwt in Trots op je vak: ‘Als inwoners de publieke sector als vijand zien, staat dat de ontwikkeling van een inclusieve samenleving ernstig in de weg. Die inclusieve samenleving kan alleen tot bloei komen als aanbieders in zorg en welzijn, zorgverzekeraars en gemeenten dicht bij de inwoners gaan staan.’ (5)